Περού μέρος 2ο: Κούσκο, Ιερή Κοιλάδα, Ίνκας, τουριστικές παγίδες

Cusco Perú, η πρωτεύουσα των Ίνκας, μια πανέμορφη πόλη με αποικιακή αρχιτεκτονική σε υψόμετρο 3.400 μέτρα. Το υψόμετρο είναι αμείλικτο και θέλεις λίγο χρόνο να συνηθίσεις τη νέα, πρωτόγνωρη αναπνοή. Από τις πρώτες συστάσεις που σου κάνουν είναι να πίνεις πολλά υγρά και κυρίως τσάι από φύλλα κόκας. Κάθε ξενοδοχείο που σέβεται τον εαυτό του το προσφέρει αφειδώς κατά την είσοδο και την έξοδο.

Η κόκα στο Περού δεν είναι παράνομη και χρησιμοποιείται ποικιλοτρόπως στη φυσική της μορφή. Παίρνουν τα φύλλα του φυτού, τα αποξηραίνουν και είτε τα μουλιάζουν σε ζεστό νερό είτε τα μασουλάνε στο στόμα αλά παλαιά σαν ταμπάκο. Οι Περουάνοι δεν διαπραγματεύονται την προληπτική και θεραπευτική της δράση για το υψόμετρο και για διάφορες ασθένειες, ενώ παίζει πρωταρχικό ρόλο στην καθημερινή τους ζωή σε τελετουργίες και εξαγνισμούς.

Το Κούσκο είναι αμιγώς τουριστικό στο κέντρο του. Το ξέρουμε από την Ελλάδα ότι τα αμιγώς τουριστικά κέντρα χάνουν μεγάλο μέρος της αυθεντικής τους ταυτότητας, προσαρμόζονται στους τουρίστες και προσφέρουν μια εμπειρία ολίγον τι φολκλόρ που λίγη σχέση έχει με την καθημερινότητα των ντόπιων. Το Κούσκο δεν αποτελεί εξαίρεση. Ωστόσο, σε μαγεύουν τα κτίρια, το ντύσιμο των γυναικών, τα χειροποίητα προϊόντα που βρίσκεις από μικροπωλητές, αλλά και από τα μαγαζιά τριγύρω, τα εστιατόρια, οι τουρίστες που κατακλύζουν την πρωτεύουσα των Ίνκας από κάθε γωνιά της γης, τα βουνά που τυλίγουν την περιοχή και είναι σαν να βλέπεις πίνακα ζωγραφικής του Μονέ.

Το υψόμετρο και η εγγύτητα στον ήλιο δίνουν στον ουρανό ένα χρώμα σιέλ ανοιχτό, ξεπλυμένο, σχεδόν λευκό που δημιουργεί μια αίσθηση υπερρεαλιστική στη φύση και την παρουσιάζει σαν να είναι ψεύτικη, σαν να είσαι σε ένα σκηνικό θεάτρου όλο ζωγραφισμένο στο χέρι.

Στο Περού δεν ενδείκνυται να νοικιάσεις αμάξι για να το γυρίσεις μόνος σου. Εκτός του ότι είναι πανάκριβες οι ενοικιάσεις αυτοκινήτων, οι αποστάσεις είναι τεράστιες, η σήμανση ελλιπής και η οδήγηση ριψοκίνδυνη, καλή ώρα σαν να είσαι στον Πειραιά σε ώρα αιχμής ή στο Φαράγγι της Σαμαριάς με τροχοφόρο.

Υπάρχουν παντού ταξιδιωτικά πρακτορεία που οργανώνουν ημερίσες, διήμερες, τριήμερες εκδρομές σε όλα τα σημεία του ορίζοντα, είναι σχετικά καλά οργανωμένες, δεν θα τις χαρακτήριζα οικονομικές, έχουν μεταφορικά μέσα και συνήθως καλά καταρτισμένους ξεναγούς. Το Περού ζει από τον τουρισμό του, υπέφερε κατά τη διάρκεια της πανδημίας, αλλά από τη στιγμή που άνοιξαν τα σύνορα έχει αρχίσει να ξαναπαίρνει τα πάνω του.

Και μια που αναφέρομαι στον τουρισμό του Περού να πω ότι, όπως σε όλες τις χώρες που ζουν από τον τουρισμό, καλή ώρα όπως στην Ελλάδα, θα συναντήσεις και τουριστοπαγίδες που δεν μπορείς εύκολα να αποφύγεις ή κατεργάρηδες που εκμεταλλεύονται την άγνοια των τουριστών και κερδοφορούν εις βάρος τους. Με τρελαίνουν τέτοιου είδους συμπεριφορές, γιατί σκέφτομαι: “Είμαι σε αυτή τη χώρα, γιατί το επέλεξα, ήρθα να αφήσω το συνάλλαγμά μου, την καλή μου τη διάθεση, να γνωρίσω την κουλτούρα της και τον πολιτισμό της, να διευρύνω τους ορίζοντές μου, να τη διαφημίσω στο κοινωνικό μου περιβάλλον. Γιατί με αντιμετωπίζουν σαν δολάριο;”

Αρνητικό παράδειγμα το ξενοδοχείο Monasterio San Pedro στο Κούσκο. Κλείσαμε δύο νύχτες, αλλά μετά την πρώτη νύχτα μάς ενημέρωσαν οι ντόπιοι ότι θα γίνει μία διήμερη απεργία στην περιοχή που θα έθετε σε κίνδυνο την επίσκεψή μας στο Machu Picchu. Το ταξιδιωτικό πρακτορείο Trexperience πέρα βρέχει, ούτε καν μπήκε στον κόπο να μας ενημερώσει και να δώσει εναλλακτικές, τι κι αν είχαμε ήδη δώσει μια γενναία προκαταβολή, τι κι αν τους είχαμε ταράξει στα μέιλς, στα μηνύματα και στα τηλέφωνα. Από το ξενοδοχείο πάλι μας συμβούλευσαν ότι το καλύτερο που θα είχαμε να κάνουμε ήταν να φύγουμε την επόμενη κιόλας μέρα για Ollantaytambo, ώστε να βρεθούμε όσο το δυνατόν πιο κοντά στο Machu Picchu και να μη χάσουμε την πολύτιμη εμπειρία που είχαμε ήδη χρυσοπληρώσει. Ναι, αλλά τι θα γινόταν με τη δεύτερη νύχτα που είχαμε προπληρώσει στο ξενοδοχείο του Cusco; Θα μας έδιναν τα χρήματα πίσω, από τη στιγμή που δεν ήταν δική μας ευθύνη η ακύρωση, αλλά της απεργίας; Φυσικά, μας είπαν από το ξενοδοχείο, αν σας πει ΟΚ το booking.com, είμαστε κι εμείς ΟΚ. Μας προβλημάτισε ότι μας έκαναν δώρο το πρωινό της επόμενης ημέρας, ωστόσο επικοινωνήσαμε αμέσως με το booking.com, καταφέραμε να έρθουμε σε επικοινωνία και με την Trexperience για να αλλάξουμε το δρομολόγιο για Machu Picchu και θεωρήσαμε ότι έχουμε τα πάντα υπό έλεγχο.

Το booking.com απάντησε άμεσα ότι μπορούμε φυσικά να πάρουμε τη δεύτερη διανυκτέρευση πίσω, εφόσον συμφωνεί και το ξενοδοχείο. Όταν λοιπόν επιστρέψαμε στο Cusco μετά την περιπέτεια του Machu Picchu με τις απεργίες και τους αποκλεισμούς των δρόμων, πήγαμε στο ξενοδοχείο να διεκδικήσουμε τη δεύτερη διανυκτέρευση και τότε μας είπαν ότι η πολιτική τους είναι κατά των επιστροφών! Γιατί μας είπατε ψέματα; Γιατί μας βάλατε στη διαδικασία να χάσουμε χρόνο και να μιλήσουμε με το booking.com; Γιατί δεν μας το είπατε από την αρχή ντόμπρα και σταράτα; Μας περνάτε για χαζούς ή μήπως νομίζετε ότι έχουμε μια μηχανή που παράγει χρήματα μόνο και μόνο επειδή είμαστε τουρίστες; Έξαλλη έγινα. Λεφτά φυσικά δεν είδαμε. Κάναμε μια διαμαρτυρία στο booking.com, το ξενοδοχείο πήρε μια αρνητική κριτική στο Google και η υπόθεση έκλεισε εκεί.

Πίσω στα θετικά και τα ωραία του Περού! Κούσκο λοιπόν. Είναι για να το περπατάς και να το ξαναπερπατάς, όλες τις ώρες της ημέρας μέχρι να βραδιάσει και να το θαυμάσεις με τα φώτα του. Ειδικά στην κεντρική πλατεία με τον καθεδρικό ναό του μου άρεσε να κάθομαι με τις ώρες και να παρατηρώ τον κόσμο που περνάει και τα βουνά γύρω τριγύρω. Πολύς κόσμος, πολλοί τουρίστες, το φαγητό τουριστικό, αλλά όσο απομακρύνεσαι από το κέντρο τόσο πιο νόστιμο γίνεται και πιο οικονομικό. Σε γενικές γραμμές, προτιμήστε πέστροφα, trucha στα ισπανικά, είναι νόστιμη όπου και να τη φας, όπως και να τη φας, ενώ σε γενικές γραμμές δεν τη βαράνε στις τιμές.

Ως γνήσια παζαρτζού βέβαια και μετά από τρία χρόνια διατριβής στο φαγητό του δρόμου στο Μεξικό, θα έλεγα ότι το καλύτερο φαγητό στο Κούσκο θα το βρείτε στο Mercado Central de San Pedro, στην κεντρική αγορά του Αγίου Πέτρου δηλαδή.

Κάτι κουρασμένα παλικάρια...

Έχει παραδοσιακά προϊόντα του Περού, τυριά, φρούτα, ξηρούς καρπούς, αποξηραμένα προϊόντα, ρούχα, σουβενίρ, ό,τι μπορείς να φανταστείς, χώρο να έχεις στη βαλίτσα, εκεί θα πρότεινα να πας για να κάνεις τις αγορές σου. Και φυσικά, έχει φαγητό να γλύφεις και τα δάχτυλά σου χωρίς να λυπάσαι το πορτοφόλι σου, γιατί τα περισσότερα είναι σε τιμές των ντόπιων και όχι των τουριστών. Θα δεις κατά κύριο λόγο κατοίκους της περιοχής, λίγους τουρίστες και επιτέλους θα μπεις σε έναν αυθεντικό κόσμο καταναλωτισμού και γαστρονομίας χωρίς να νιώθεις ότι σε γδέρνουν. Εγώ έφαγα το καλαμποκάκι μου, αγόρασα ένα ψωμάκι με δύο ντοματούλες κι ένα κομμάτι τυρί paria, το παραδοσιακό των Άνδεων, και ήμουν τρισευτυχισμένη.

Από μουσεία θα πρότεινα το Μουσείο Inka που βρίσκεται πίσω από τον Καθεδρικό Ναό για μια μικρή περιήγηση στην πλούσια ιστορία ενός πολιτισμού, που μεσουράνησε τον 15ο και τον 16ο αιώνα και εξακολουθεί να επηρεάζει στο παρόν το Περού και τους πολίτες του.

Και επειδή θέλω να κάνω και το πολιτικό μου σχόλιο για τη μάστιγα της Λατινικής Αμερικής που λέγεται κακοποίηση, απαγωγές, βιασμοί γυναικών, κοριτσιών και γυναικοκτονίες, πόνεσε η καρδιά μου, αλλά και χάρηκα που είδα μια μικρή διαμαρτυρία με φόντο τα Starbucks και τα McDonald's για μικρά παιδιά, κυρίως κορίτσια, που κακοποιούνται σεξουαλικά και εξαφανίζονται από το πουθενά. Έτσι, για να μην ξεχνάμε πως πίσω από κάθε καλογυαλισμένο ιστορικό κέντρο μπορεί να κρύβεται μεγάλος πόνος και πολύ σκουπίδι. Πάντα με τα θύματα! Οι βιαστές και οι παιδοβιαστές ανήκουν στη φυλακή!

Από το Κούσκο μπορείς να κάνεις ημερίσιες εκδρομές και να βγεις έξω από την πόλη για να γνωρίσεις αξιοθέατα, ντόπιους, παραδόσεις, την απερίγραπτη ομορφιά της φύσης.

Σε πρώτη φάση κάναμε τον γύρο της πόλης με το γνωστό κόκκινο λεωφορείο και βρεθήκαμε σε έναν οικισμό στη μέση του πουθενά όπου συμμετείχαμε σε μια θρησκευτική τελετή για να δοξάσουμε την Pachamama, τη Μητέρα Γη που λατρεύεται στις κορυφές των Άνδεων, και τον θεό Ήλιο που εκεί ονομάζεται Inti. Ένας κύριος μοίρασε από τρία φύλλα κόκας στον καθένα και την καθεμιά μας, μας ζήτησε να κάνουμε μια ευχή και στη συνέχεια τα έκαψε απευθύνοντας χαιρετισμό στη Γη και τον Ήλιο στην ιθαγενή γλώσσα των Κέτσουα.

Μυστικιστική εμπειρία, τουριστική - θα βαρεθείτε να το διαβάζετε, αλλά όλα είναι ελεγχόμενα προς τέρψιν των τουριστών - όντως όμως μια εμπειρία μυστικιστική και στη βάση της εντυπωσιακή για τα μάτια μας που άλλα έχουν συνηθίσει να βλέπουν στα ευρωπαϊκά εδάφη.

Τα λάμας και τα αλπακάς υπάρχουν άφθονα όπου και να γυρίσεις το κεφάλι σου. Αν δεν κάνεις απότομες κινήσεις και τα σεβαστείς, θα ποζάρουν μαζί σου χωρίς απρόοπτα για τις καθιερωμένες περουάνικες φωτογραφίες. Ποια είναι η διαφορά τους; Οι ξεναγοί μας έλεγαν ότι μπορεί το αλπακά να μοιάζει με το λάμα, αλλά είναι μικρότερο σε μέγεθος. Μη με ρωτάτε περισσότερες λεπτομέρειες για το πώς τα ξεχωρίζουν. Εμένα όλα ίδια μου φαίνονταν.

Καταλήξαμε σε ένα τουριστομάγαζο με τοπικά προϊόντα όπου μια κυρία μας εξήγησε πώς επεξεργάζονται το μαλλί των λάμας και των αλπακάς για να πλέκουν τα ρούχα τους. Μου θύμισε τις γιαγιάδες της Γρίβας και της Γουμένισσας που με το αδράχτι, τη ρόκα και την ανέμη, έφτιαχναν τα κουβάρια τους και έπλεκαν κάλτσες, σκουφάκια και πουλόβερ για τον επόμενο χειμώνα. Τα πρόλαβα. Τα θυμάμαι. Στο Περού εξακολουθούν να χρησιμοποιούν τη συγκεκριμένη τακτική και οι νεότερες γενιές, κατασκευάζοντας χειροποίητες ενδυμασίες και άλλα έργα τέχνης. Ακόμα και τα χρώματα που βάφουν το μαλλί προέρχονται από τη μητέρα φύση. Το κόκκινο χρώμα για παράδειγμα προέρχεται από το αίμα ενός εντόμου, το επονομαζόμενο cochinilla, ενώ το μπλε από το φυτό Indigofera που φυτρώνει στην οροσειρά των Άνδεων.

Αφού μάθαμε για τη διήμερη απεργία και διαπιστώσαμε ότι υπάρχει μια περιρρέουσα απειλή να μην καταφέρουμε τελικά να δούμε το Machu Picchu, μαζέψαμε τα μπογαλάκια μας άρον άρον από το Κούσκο για να ακολουθήσουμε μια διαδρομή ως το Ollantaytambo, την αγαπημένη μου κωμόπολη με το διάσημο ομώνυμο οχυρό, στον δρόμο που θα μας έφερνε πιο κοντά στην κωμόπολη Aguas Calientes. Από το Aguas Calientes το Machu Picchu είναι μισή ώρα υπόθεση. Κάτι που μας απασχολούσε βεβαίως-βεβαίως ήταν και το πώς θα φτάναμε εν μέσω απεργίας από το Ollantaytambo στο Aguas Calientes. Ζήσαμε τελικά μια μεγάλη περιπέτεια που θα σας την αφηγηθώ στο επόμενο κείμενο για το Περού.

Εκείνη τη δεδομένη στιγμή ωστόσο, μας ενδιέφερε να φτάσουμε πρώτα στο Ollantaytambo, μια διαδρομή τριών ωρών από το Κούσκο που μέσω ενός τουριστικού πρακτορείου τη μετατρέψαμε σε μονοήμερη εκδρομή, για να χαρούμε και τη Valle Sagrado, την Ιερή Κοιλάδα των Ίνκας. Το εισιτήριο για την Ιερή Κοιλάδα κοστίζει 70 σόλες, περίπου 18 ευρώ το άτομο, και μπορεί κανείς να το αγοράσει την ίδια μέρα της περιήγησης στον πρώτο αρχαιολογικό χώρο. Μην το χάσεις, θα πρέπει να το επιδεικνύεις σε όλους τους χώρους που κάνεις στάση.

Πρώτη στάση λοιπόν: Parque Arqueologico Chinchero / Αρχαιολογικό Πάρκο Τσιντσέρο.

Στο Chinchero βρίσκονταν κάποτε τα ανάκτορα του βασιλιά των Ίνκας Túpac Yupanqui με ιερά, λουτρά κι ένα μεγάλο βασιλικό παλάτι που ανεγέρθηκε το 1480. Το έκαψε ο Manco Inca το 1536 για να μην περάσει στα χέρια των Ισπανών κατακτητών, οι οποίοι από τα χαλάσματα έχτισαν νέα οικοδομήματα και μια εκκλησία στη βάση του ανακτόρου. Σήμερα έχουν απομείνει τείχη και βωμοί από την παλιά του αίγλη.

Είναι μόλις 30 χμ από το Κούσκο και την ημέρα που πήγαμε είχε μια γκρίζα ατμόσφαιρα από τα σύννεφα που άγγιζαν τα κεφάλια μας, ενώ τα πνευμόνια μας ευδαιμονούσαν από το καθαρό οξυγόνο που τόσο έχουμε στερηθεί στην Πόλη του Μεξικού.

Δεύτερη στάση: χωριό Chinchero για μια περιήγηση στο θαυμαστό κόσμο των χειροποίητων ενδυμάτων όπου μια ομάδα από κυρίες μας περίμεναν σε ένα τουριστομάγαζο για να μας επιδείξουν πώς πλένουν, πώς βάφουν και πώς πλέκουν το μαλλί των προβάτων, των λάμας και των αλπακάς. Από αυτά που μου έμειναν να σας πω ότι α) το μαλλί των προβάτων είναι το πιο φτηνό και γαριάζει πιο γρήγορα, β) το μαλλί των αλπακάς και των λάμας είναι πιο καλό ποιοτικά, γ) το μαλλί των αλπακάς, ειδικά από τα μωρά τους, έχει την πιο μεγάλη εμπορική αξία, γιατί είναι το καλύτερο ποιοτικά και δ) μπορείς να ξεχωρίσεις το μαλλί των αλπακάς από το τραχύ μαλλί των λάμας, γιατί είναι και πιο ελαφρύ και πολύ πιο αφράτο.

Ακόμα και τα απορρυπαντικά τους είναι 100% οργανικά. Δεν χρησιμοποιούν τα χημικά του εμπορίου. Οι τρεις πιο διαδεδομένοι τρόποι για να καθαρίσεις το μαλλί είναι με το φυτό της Αγαύης που, ενώ στο Μεξικό χρησιμοποιείται για την παρασκευή της σέξι Τεκίλας, στις Άνδεις το έχουν ως φυσικό απορρυπαντικό. Γέλασα όταν το άκουσα. Το κινόα είναι ακόμα ένα προϊόν για το φυσικό καθαρισμό των ρούχων, ένα προϊόν που χρησιμοποιείται κατ' εξοχήν ως φαγητό και αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα δώρα των Άνδεων στην υγιεινή διατροφή της ανθρωπότητας. Τέλος, για να ξεβρομίσεις το μαλλί, η ρίζα Saqta που φυτρώνει σε διάφορες αγροτικές περιοχές των Άνδεων είναι το ιδανικότερο λένε σαπούνι. Πού θα βρούμε αυτή τη ρίζα να πλενόμαστε, δεν ξέρω. Την είδα πάντως τη δράση της με τα ίδια μου τα μάτια και έμεινα με το στόμα ανοιχτό.

Τρίτη στάση: Moray, ένας τόπος γεμάτος με κυκλικές πλατφόρμες σε διάφορα υψομετρικά επίπεδα, που μου θύμισε τις ρουφήχτρες των ωκεανών.

Στην ουσία, αποτελούν μια γεωργική εφεύρεση των Ίνκας για την καλλιέργια διάφορων οπωροκηπευτικών προϊόντων που μπορούν να ευδοκιμήσουν σε υψόμετρο 3.500 μέτρων. Σκοπός τους ήταν να προστατεύουν τα αγροτικά προϊόντα, κυρίως τις άπειρες ποικιλίες του καλαμποκιού, από τον αδυσώπητο αέρα, τον καυτερό ήλιο και το υψηλό υψόμετρο.

Τέταρτη στάση: Salinas de Maras

Το πιο σημαντικό κέντρο αλατιού στο Περού. Ένας λόφος μόνο με χλωριούχο νάτριο προμηθεύει με αλάτι ολόκληρη τη χώρα.

Εκτός από τουριστική ατραξιόν, αποτελεί και χώρο εργασίας, θαύμασα τον κόσμο που δούλευε κάτω από έναν ήλιο με κοφτερά, καυτερά δόντια. Παιδιά, ο ήλιος καίει στο Περού, όχι αστεία...!

Τελευταία στάση για μας: το στρατιωτικό φρούριο των Ίνκας Ollantaytambo. Όλοι οι Μεξικανοί φίλοι μου που επισκέφτηκαν το Περού μού είπαν ότι μετά το Μάτσου Πίχτσου ήταν το πιο εντυπωσιακό αξιοθέατο που αντίκρισαν τα μάτια τους.

Όταν ακούς μια τέτοια δήλωση από Μεξικανούς που έχουν μεγαλώσει με τις επιβλητικές πυραμίδες των Μάγιας στη χώρα τους, ξέρεις ότι θα δεις κάτι που θα σε κάνει να χάσεις το σαγόνι σου. Όντως. Φανταστικό.

Οι Ίνκας το έχτισαν για να προστατεύουν αυτό το μέρος της κοιλάδας των Άνδεων από πιθανές εισβολές των κατοίκων της ζούγκλας του Αμαζονίου. Εκτός από στρατιωτικό, αποτέλεσε και θρησκευτικό και πολιτιστικό κέντρο, ενώ σήμερα είναι ακροβολισμένο σε μια κωμόπολη που μου άρεσε περισσότερο από το Κούσκο για να είμαι ειλικρινής, γιατί ενώ έχει ξεκάθαρη τουριστική ταυτότητα στο κέντρο της, είναι πολύ πιο αυθεντική, μάλλον επειδή είναι μικρότερη σε έκταση.

Στο επόμενο κείμενο πάμε Μάτσου Πίχτσου! Πάρτε λίγη ακόμα φύση στα πέριξ του Κούσκο:

Και μην ξεχάσετε να διαβάσετε το πρώτο μέρος του αφιερώματος για την πρωτεύουσα του Περού, Λίμα!